مقاله نظریه های محتوایی و فرآیندی انگیزش

در این مقاله با نظریه های محتوایی و فرآیندی انگیزش آشنا می‌شوید و راهکارهای عملی برای افزایش انگیزه و عملکرد کارکنان در سازمان خود می‌آموزید.

نظریه های انگیزش

این نظریه‌ ها به چه چیزی که افراد را بر می‌ انگیزد، می‌پردازند. به عبارت دیگر، این نظریه‌ ها ماهیت نیازها و محرک‌ هایی را که باعث ایجاد انگیزه در افراد می‌شوند، شناسایی می‌کنند.

نظریه های محتوایی

سلسله مراتب نیازهای مازلو

این نظریه بیان می‌کند که انسان‌ها دارای سلسله مراتبی از نیازها هستند که از نیازهای اولیه‌ی زیستی (مانند غذا و آب) تا نیازهای پیچیده‌تر اجتماعی (مانند عشق و احترام) و نیازهای خودشکوفایی را شامل می‌شود. طبق این نظریه، افراد زمانی به دنبال ارضای نیازهای سطح بالاتر هستند که نیازهای سطح پایین‌تر آنها برآورده شده باشد.

هرم نیازهای مازلو، که توسط روانشناس آمریکایی آبراهام مازلو ارائه شده است، یک نظریه انگیزشی مشهور است که نیازهای انسانی را در پنج سطح طبقه‌بندی می‌کند. این سطوح به ترتیب از پایین به بالا عبارتند از:

1. نیازهای فیزیولوژیک:این نیازها شامل ضروریات اولیه برای بقا هستند، مانند غذا، آب، پناهگاه، خواب، لباس و تولید مثل. تا زمانی که این نیازهای اساسی برآورده نشوند، افراد به سختی می‌توانند به چیزهای دیگر فکر کنند یا به دنبال آنها باشند.
2. نیازهای ایمنی :هنگامی که نیازهای فیزیولوژیک به اندازه کافی برآورده شد، افراد به دنبال امنیت و ثبات در زندگی خود می‌گردند. این شامل نیاز به احساس امنیت در برابر تهدیدات جسمی، مانند بیماری، خشونت و بلایای طبیعی، و همچنین نیاز به احساس امنیت اقتصادی، شغلی و ثبات است.
3. نیازهای عشق و تعلق: انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و نیاز به محبت، تعلق و پذیرش از سوی دیگران دارند. این نیازها از طریق روابط نزدیک با خانواده، دوستان و شرکای عاشقانه برآورده می‌شوند.
4. نیاز به احترام: در این سطح، افراد به دنبال عزت نفس و احترام از سوی خود و دیگران هستند. این شامل نیاز به احساس کفایت، اعتماد به نفس، استقلال، دستاورد و احترام به خود است.
5. نیاز به خودشکوفایی: بالاترین سطح در هرم مازلو، نیاز به خودشکوفایی است. این نیاز به معنای رسیدن به حداکثر پتانسیل و استعداد خود و تبدیل شدن به بهترین نسخه‌ی خود است. این امر از طریق فعالیت‌های خلاقانه، حل مسئله، کمک به دیگران و جستجوی معنا و هدف در زندگی حاصل می‌شود.

نظریه ERG آلدرفر

این نظریه مشابه نظریه مازلو است، اما نیازها را به سه دسته کلی تقسیم می‌کند: نیازهای وجودی (مانند نیاز به بقا و امنیت)، نیازهای مربوط به روابط (مانند نیاز به تعلق خاطر و محبت) و نیازهای رشد (مانند نیاز به استقلال و خودشکوفایی).

نظریه ERG که توسط روانشناس آمریکایی کلیتون آلدرفر در سال 1972 ارائه شد، در واقع توسعه‌یافته‌ی نظریه‌ی سلسله مراتب نیازهای آبراهام مازلو است. آلدرفر با نقد برخی از جنبه‌های نظریه‌ی مازلو، نیازهای انسانی را به سه دسته ی اصلی تقسیم کرد:

1. نیازهای وجودی (Existence Needs): این دسته از نیازها شامل نیازهای اولیه‌ی زیستی برای بقا مانند غذا، آب، پناهگاه، امنیت و سلامتی است. تا زمانی که این نیازها برآورده نشوند، افراد به دنبال چیزهای دیگر نخواهند بود.
2. نیازهای مربوط به روابط (Relatedness Needs): این نیازها شامل تمایل به داشتن روابط نزدیک و صمیمی با دیگران، مانند خانواده، دوستان و همکاران است. انسان‌ها نیاز به احساس تعلق، عشق و پذیرش از سوی دیگران دارند.
3. نیازهای رشد (Growth Needs): این دسته از نیازها شامل تمایل به رشد و پیشرفت شخصی، هم از نظر ذهنی و هم از نظر عینی است. افراد در این سطح به دنبال یادگیری، خلاقیت، حل مسئله و رسیدن به حداکثر پتانسیل خود هستند.

تفاوت‌ های کلیدی با نظریه‌ مازلو:

• نیازها به صورت سلسله مراتبی و خطی پیش نمی‌روند: برخلاف نظریه‌ی مازلو که افراد را در حال حرکت از پایین هرم به بالا نشان می‌دهد، آلدرفر معتقد بود که افراد می‌توانند به طور همزمان نیازهایی از سطوح مختلف را تجربه کنند.
• حرکت معکوس امکان‌پذیر است: در نظریه‌ی ERG، ناکامی در ارضای نیازهای سطح بالاتر، می‌تواند منجر به بازگشت به سطوح پایین‌تر و تلاش دوباره برای برآورده کردن آن نیازها شود.
• انعطاف‌ پذیری بیشتر: این نظریه انعطاف‌پذیری بیشتری را برای افراد و نیازهایشان قائل می‌شود و اذعان می‌کند که عوامل مختلفی مانند شخصیت، تجربیات و فرهنگ می‌توانند بر اولویت‌ها و انگیزه‌های افراد تأثیر بگذارند.

نظریه سه نیاز مک‌کللند

این نظریه بیان می‌کند که افراد بر اساس سه نیاز اصلی انگیزه می‌گیرند: نیاز به قدرت، نیاز به موفقیت و نیاز به وابستگی.

نظریه نیازهای مک‌کللند توسط روانشناس آمریکایی دیوید مک‌کللند در سال 1961 ارائه شد، بر روی سه انگیزه ی اصلی تمرکز دارد که رفتار انسان را هدایت می‌کنند:

1. نیاز به موفقیت:

افراد با نیاز بالا به موفقیت، تمایل دارند به دنبال چالش‌ها و اهداف دشوار باشند، برای رسیدن به بهترین نتیجه تلاش کنند و بازخورد در مورد عملکرد خود را دریافت کنند. آنها از رقابت، حل مسئله و غلبه بر موانع لذت می‌برند.

2. نیاز به قدرت:

افراد با نیاز بالا به قدرت، تمایل دارند بر دیگران تأثیر بگذارند، آنها را کنترل کنند و در موقعیت‌های رهبری باشند. آنها از سازماندهی، رقابت و ایجاد تغییر لذت می‌برند.

3. نیاز به وابستگی:

افراد با نیاز بالا به وابستگی، تمایل دارند روابط نزدیک و صمیمی با دیگران داشته باشند، مورد حمایت و تأیید آنها قرار بگیرند و به گروهی تعلق داشته باشند. آنها از همکاری، تعاملات اجتماعی و مشارکت در فعالیت‌های گروهی لذت می‌برند.

نظریه دو عاملی هرزبرگ

این نظریه عوامل را به دو دسته تقسیم می‌کند: عوامل بهداشتی (مانند حقوق، شرایط کاری و امنیت شغلی) که از ایجاد نارضایتی جلوگیری می‌کنند، و عوامل انگیزشی (مانند قدردانی، پیشرفت شغلی و مسئولیت) که باعث ایجاد انگیزه و رضایت می‌شوند.

نظریه X و Y مک‌ گرگور

این نظریه دو دیدگاه متفاوت نسبت به ماهیت انسان ارائه می‌دهد. نظریه X افراد را تنبل و بی‌علاقه به کار می‌داند، در حالی که نظریه Y افراد را مشتاق و خلاق می‌داند.

نظریه های فرآیندی

این نظریه‌ها به چگونه ایجاد انگیزه در افراد می‌پردازند. به عبارت دیگر، این نظریه‌ها بر فرآیندها و مکانیسم‌هایی تمرکز دارند که از طریق آنها افراد انگیزه می‌گیرند و رفتار می‌کنند

نظریه برابری آدامز

این نظریه بیان می‌کند که افراد تمایل دارند عدالت را در مبادلات اجتماعی خود حفظ کنند. به عبارت دیگر، آنها تمایل دارند نسبت ورودی به خروجی خود را با نسبت ورودی به خروجی افراد دیگر در شرایط مشابه مقایسه کنند. اگر احساس کنند که نسبت آنها عادلانه نیست، ممکن است انگیزه خود را از دست بدهند.

نظریه انتظار وروم

این نظریه بیان می‌کند که انگیزه یک فرد از سه عامل اصلی ناشی می‌شود: انتظار (باور فرد به اینکه تلاش او به نتایج مطلوب منجر می‌شود)، ارزش (اهمیت نتایج برای فرد) و ابزار (درک فرد از اینکه چقدر منابع و فرصت‌ها برای دستیابی به نتایج در دسترس او هستند).

نظریه هدف‌ گذاری لاک

این نظریه بیان می‌کند که اهداف خاص، چالش‌برانگیز و قابل‌اندازه‌گیری می‌توانند انگیزه افراد را افزایش دهند.

نظریه تقویت

این نظریه بیان می‌کند که رفتارهایی که با پیامدهای مثبت تقویت می‌شوند، به احتمال زیاد تکرار می‌شوند، در حالی که رفتارهایی که با پیامدهای منفی تنبیه می‌شوند، به احتمال زیاد کمتر انجام می‌شوند.

فهرست مطالب

انگیزش
تعریف انگیزش
از منظر روانشناسی
از منظر مدیریت
چهار نکته اساسی در تعریف انگیزش
نظریه های انگیزش
نظریه محتوایی
نظریه فرآیندی
سلسله مراتب نیاز های مازلو
نظریه انگیزش بهداشت
نظریه ERG (نظریه بودن ، وابستگی و رشد)
نظریه های فرآیندی انگیزش
مدیریت مشارکتی : تقسیم اختیارات بین مدیریت و کارکنان
نظام پذیرش و بررسی پیشنهادات
مزایای نظام پیشنهادات
طراحی مشاغل و انگیزش
شیوه های طراحی مشاغل
انگیزش و الگوهای ABC
منابع

مقاله نظریه های محتوایی و فرآیندی انگیزش شامل 18 صفحه و در قالب pdf و Powerpoint تدوین شده است.