مشارکت مردمی در آموزش و پرورش (تجربیات، موانع و راهکارها)

در این مقاله تجربیات واحد مشارکت مردمی آموزش و پرورش در زمینه‌های مختلف مشارکت مردمی، موانع مشارکت و راهکارهای افزایش مشارکت بررسی می‌شود.

مقدمه :

همان‌طور که جامعه‌پذیری از تعلیم و تربیت به شکل‌های متنوعی متمایز است، مفهوم مشارکت نیز از همکاری تفاوت دارد. با توجه به نیازهای نهاد آموزش و پرورش به مشارکت فعال دانش‌آموزان به منظور حفظ پویایی آموزشی، این مقاله به بررسی موانع مشارکت می‌پردازد.

نظام اجتماعی و حیات سیاسی جوامع انسانی به تعاون و مشارکت اعضای آن وابسته است. این تعاون از طریق همیاری‌های مردمی تقویت می‌شود. آموزش و پرورش به عنوان یک نظام اجتماعی، نیازمند مشارکت و همکاری همه اجزای آن است. بدون مشارکت مؤثر افراد و کارکنان در ابعاد مختلف علمی، فرهنگی، اقتصادی و عاطفی، این نظام قادر به بهبود فرآیند تعلیم و تربیت نخواهد بود.

اگرچه مشارکت در حوزه‌های آموزش و پرورش از گذشته تاکنون به شکل‌های مختلف اجرا شده است، اما این امر نیازمند بررسی ویژگی‌ها و مشکلات آن است. بسیاری از محققان معتقدند که مفهوم مشارکت، اگرچه اصطلاحی جاری است، اما نیازمند دیدگاهی نوین است. این اصطلاح تنها مترادف همکاری نیست؛ بلکه یک شیوه مدیریتی است که با نگاهی نو به اداره امور متناسب با نیروهای نوین و قدرتمند جهان کنونی روبرو می‌شود. برای بهبود مفهوم مشارکت، ارزیابی دقیقی از وضعیت موجود ضروری است تا با توجه به دستاوردهای حاصل از این ارزیابی، تلاش‌های لازم برای بهبود و سازمان‌دهی آن صورت گیرد.

شیوه های جلب و جذب مشارکتهای مردمی در آموزش و پرورش

در دهه‌های اخیر، نظام آموزش و پرورش کشور ما با چالش‌های فراوانی روبرو بوده است. حل این چالش‌ها و بهبود کاستی‌های آن، یکی از اولویت‌های جدی دست‌اندرکاران آموزش و پرورش است. افزایش روزافزون جمعیت دانش‌آموزی و افزایش تقاضا برای آموزش، نیازمند ایجاد محیط آموزشی مناسب به همراه مشارکت فعال تمام اعضای مدرسه در امور جاری آن است.

اداره امور مدرسه باید بر اساس تصمیم‌گیری مشترک، استقلال نسبی، انعطاف‌پذیری، روش‌های غیرمتمرکز و مشارکت‌ جویانه باشد تا فضای مدرسه را پویا و فعال نماید و توانمندی‌ها و خلاقیت‌های مدیران، معلمان و دانش‌آموزان را شکوفا و متجلی سازد. به همین دلیل، سیاست‌های راهبردی آموزش و پرورش بر تمرکززدایی، مدرسه‌محوری و توسعه مشارکت همه‌جانبه تأکید دارد که با تفویض اختیارات و مشارکت دانش‌آموزان در امور مدرسه، اهداف تعلیم و تربیت همگانی بهبود یافته و تحقق می‌یابد.

امروزه، متخصصان به ایجاد جهانی سالم و پویا نیازمندند، نه صرفاً ارسال دانش‌آموختگان به بازار کار. هدف ما این است که فرصت‌های یادگیری را به گونه‌ای فراهم کنیم که دانش‌آموزان امروز شهروندان فرهیخته و توانمند فردا باشند. این شهروندان، با تربیت مناسب، برای بهبود جامعه و برای فرزندان خود دنیای بهتری ایجاد می‌کنند. کارفرمایان نیز از همکارانی خواستارند که در زمینه کار، سازمان و مسائل گوناگون با احساس شور و هیجان فعالیت کنند؛ یعنی اعضای فعال و پرانرژی در یک محیط کیفی باشند.

به منظور افزایش کیفیت آموزش و پرورش، تعهد به مشارکت‌های فعال و مداوم در جهت بهبود ارائه‌ها ضروری است. در حوزه آموزش و پرورش، همگان تأکید دارند که دانش‌آموزان باید به عنوان شهروندان موفق و مؤثر در جامعه تربیت شوند و فعالیت‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که دانش‌آموزان بتوانند به خود کمک کنند تا در جهت کسب موفقیت حرکت کنند.

واژگان کلیدی: مشارکت مردمی – مدارس – راهکارها

فهرست مطالب

مقدمه : 7
نکات کلیدی : 9
حیطه وظایف واحد مشارکت مردمی اداره آموزش و پرورش 10
بیان تجربیات و تعریف ها : 12
تعریف مشارکت، اهداف و قلمرو آن 12
نقش مشارکت مردم در تعلیم و تربیت ایران 17
تاريخچه مشارکت مردم درآموزش و پرورش 19
ویژگی‌های مشارکت موفقیت‌آمیز 21
پیش‌نیازهای مشارکت 21
نتایج مثبت مشارکت‌ها 23
پیامدهای افزایش و کاهش مشارکت در زمینه‌های مثبت و منفی کار 24
موانع مشارکت در آموزش و پرورش 24
الف) موانع درونی: 24
1ــ کاستی‌های ناشی از عوامل انسانی: 24
2ــ کاستی‌های ناشی از فعال نبودن معلمان در امر مشارکت: 25
3ــ کاستی‌های ناشی از فعال نبودن دانش‌آموزان در امر مشارکت: 26
4ــ کاستی‌های ناشی از برنامه‌ریزی: 26
5ــ کاستی‌های ناشی از اشکال مشارکت: 26
6ــ کاستی‌های ناشی از ساختار آموزش و پرورش: 27

ب‌) موانع بیرونی: 27
1ــ کاستی‌های ناشی از عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی: 28
2ــ موانع و کاستی‌های ناشی از برنامه‌ریزی دولت: 29
* راهکارهای افزایش مشارکت دانش‌آموزان در امور مدرسه 31
راههای جذب مشارکت‌ اولیای دانش‌ آموزان در امور تعلیم و تربیت 32
راهکارهای افزایش مشارکت دانش‌آموزان در امور مدرسه 33
پیامدهای افزایش مشارکت عبارت‌اند از : 34
پیامدهای کاهش مشارکت عبارت‌اند از: 34
راهکارهای ایجاد ارتباط بین خانه و مدرسه 34
فرصت ها و ضرورت مشاركت مردم در نظام آموزش و پرورش 37

دیگر چالش ها و موانع مشاركت مردم در نظام آموزش و پرورش كشور 40
1- موانع فكري و نگرشي: 40
2- موانع ساختاري: 41
3-موانع مربوط به منابع انساني: 42
شیوه های پیشنهادی جهت جلب و جذب مشارکتهای مردمی در آموزش و پرورش 44
– انجمن اولیا و مربیان: 44
الف: توجه به انتظار اولیا 44
مهم ترین انتظارات اولیا از مدیران بر اساس نتایج بدست آمده عبارتند از : 44
– کلاسهای آموزش خانواده: 45
– گسترش راه های جلب مشارکت و تامین منابع مالی: 46
* بحث و نظر 51
* راه حل برای افزایش مشارکت مردم در آموزش و پرورش 53
پیشنهادها و نتیجه گیری 55
منابع و مآخذ 58