این مقاله به بررسی تأثیر ازدواج بر سلامت روان مردان و زنان مجرد و متأهل می‌پردازد. در این مقاله، به بررسی عواملی مانند تعادل روانی، استرس، اضطراب، افسردگی، رضایت از زندگی و … در افراد مجرد و متأهل پرداخته می‌شود. همچنین، به بررسی فواید و مضرات ازدواج برای سلامت روان افراد اشاره می‌شود.
ازدواج، قراردادی است که با رضایت و تمایل زن و مرد و بر اساس آزادی کامل این دو طرف، منعقد می‌شود و در پی این قرارداد، روابطی نزدیک و پایدار بین این دو فرد شکل می‌گیرد. در این قرارداد، زوجین به صورت رسمی و با استفاده از الفاظ و عبارات معین، تعهد می‌کنند که با یکدیگر زندگی مشترکی را آغاز کنند و در مسیر زندگی با هم همراه باشند. عبارات و شروط این تعهد، معمولاً در یک مراسم رسمی که به آن “عقد” یا “پیمان ازدواج” می‌گویند، به شکل رسمی اعلام می‌شود. این قرارداد نه تنها ازدواج را به عنوان یک موضوع شخصی تأیید می‌کند بلکه نمادی از توافق و اتحاد در پیوند دو انسان برای آغاز یک زندگی مشترک و ساختن یک خانواده است.
مفهوم ازدواج
ازدواج به عنوان ستون اصلی و بنیان وجودی انسان به حساب می‌آید، و ادامه‌ی سلسله نسل و نقل و نشر ارزش‌های فرهنگی و مذهبی جامعه را تضمین می‌کند. این مفهوم در اسلام به خصوص به تأکید ویژه‌ای برخورده است، زیرا اسلام ازدواج را عامل حفظ نیمی از ایمان می‌داند و فردی که به ازدواج می‌پردازد، باید برای کسب نیم دیگر ایمانش نیز تلاش کند. رسم ازدواج در ایران از دیرباز وجود داشته و این مفهوم، با گذر زمان و با تغییرات اجتماعی و فرهنگی مختلف، شکل‌های مختلفی را به خود گرفته است که باید با احترام به تاریخچه و آداب و رسوم محلی، مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
بررسی تاریخ ازدواج در جامعه‌ی ایران نشان می‌دهد که در گذشته، ازدواج با شرط اصلی رسیدن زوجین به سن بلوغ انجام می‌گرفت و با صفا و صمیمیت بسیاری همراه بود. اما امروزه، با افزایش توقعات اقتصادی و اجتماعی، سن ازدواج به شدت بالا رفته و شرایطی متفاوت به خود گرفته است. این تفاوت اساسی میان ازدواج‌های قدیمی و جدید، ماهیت این اتفاق اجتماعی را تغییر داده و نیازمند بررسی دقیق و گوش دادن به مشکلات و نیازهای جوانان جامعه است.
با توجه به این وضعیت، ازدواج به عنوان یک نهاد اجتماعی و فرهنگی، تبدیل به یک چالش جدید شده است که نیازمند بررسی دقیق و راهکارهای مناسب جهت حفظ و تقویت آن است. این چالشات می‌تواند به دلیل افزایش توقعات و محدودیت‌های اقتصادی و اجتماعی باشد که باید با رویکردهای جدید و اصلاح‌طلبانه مورد مطالعه قرار گیرد.
چند نمونه از عوامل دخیل در امر ازدواج
جامعه‌شناسان پس از بررسی‌های گسترده در زمینه عوامل مؤثر در پیدایش ازدواج، به این نتیجه رسیده‌اند که عوامل متعددی در این پدیده اصلی اجتماعی دخیل هستند. برخی از این عوامل را محققان به عنوان عوامل اقتصادی تأکید داده‌اند و برنیو از آنها است که اعتقاد دارد عوامل اقتصادی بیشترین تأثیر را در پیدایش و پایداری خانواده دارند، در حالی که دسته‌ای دیگر از جامعه‌شناسان عواملی همچون جنسیت و روان‌شناسی را مؤثر در این امر می‌دانند.
یکی از نظریات جالب ارائه شده توسط جامعه‌شناس آلمانی به نام «مولریر» در کتاب «تحول ازدواج» است که سه عامل اصلی را برای جلب افراد به سوی ازدواج برشمرده است؛ به عبارت دیگر، نیازهای اقتصادی، ارزوی داشتن فرزند، و عشق. این نظریه تأکید دارد که در جوامع اولیه، عوامل اقتصادی اهمیت بیشتری داشته‌اند، اما با پیشرفت به مدنیت‌های باستانی و مدرن، عشق به عنوان عامل اصلی تأثیرگذار در این موضوع معرفی شده است، که نشان می‌دهد چگونه تأثیر و اهمیت عوامل مؤثر در ازدواج در طول تاریخ تغییر کرده است.
فلسفه ازدواج
فلسفه ازدواج متعدد و گسترده‌ای دارد که از جمله‌ی آنها می‌توان به ضرورت‌های فردی و اجتماعی اشاره کرد. ازدواج در ابعاد فردی نیز ضرورت‌های متعددی را شامل می‌شود؛ این ضرورت‌ها شامل پاسخ مثبت به فطرت، عامل بروز استعدادها، امنیت و آسایش، و نجات از تنهایی است. به علاوه، ازدواج به عنوان یک رویداد اجتماعی نیز دارای اهمیت بوده و به عنوان یکی از ارکان مدنیت و راهی برای تأمین آسایش جامعه و رفاه بشریت در نظر گرفته می‌شود. این ازدواج به عنوان یک رابطه مقدس نیز شناخته می‌شود که افراد را از بی‌بند و باری و روابط نامشروع و انحرافات اخلاقی و جنسی حفظ می‌کند.
ضمناً، این مفهوم ازدواج به لحاظ مذهبی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. از یک سو، قرآن به ازدواج به عنوان یکی از مقدس‌ترین سنت‌های اجتماعی اشاره می‌کند و از سوی دیگر، سخنان معصومین نیز تشکیل خانواده را به عنوان یک موضوع محبوب و مهم در اسلام تأکید می‌کند. به عنوان مثال، پیامبر اکرم از اهمیت ایجاد خانواده به شدت سخن می‌گوید و بیان می‌کند که هیچ بنایی نزد خداوند محبوب‌تر از خانه‌ای نیست که از طریق ازدواج آباد شود.
ازدواج منافع و برکات فراوانی دارد که در اینجا به چند نمونه اشاره می‌شود:
عامل حفظ و پاکدامنی و کسب اخلاق نیکو
عامل تکمیل دین
موجب ازدیاد نسل پیامبر، ازدیاد مسلمانان
موجب ازدیاد روزی
نشانه‌ی پیروی از سنت پیامبر
موجب جلب رضایت الهی
موجب کسب طهارت مذهبی
ارزش دهی به عبادات (زندگی شیرین، محمود اکبری).
نمونه‌های دیگری از مزایای ازدواج
رشد و تکامل شخصیت
تعدیل غرایز جنسی
نجات از رکود و جمود
بیداری و هوشیاری در زندگی
دوری و نجات از هرزگی و بوالهوسی
آرامش جسم و روان
رفع نیازهای طبیعی و غریزی
هدایت فکری و عقلی
آشنایی با واقعیت‌ها
صیانت وجود
محبت و مؤدت و رحمت
همکاری، همدلی و همراهی
ارزش یافتن زندگی
حفظ دین و ایمان
سعادت فرد
سلامت جامعه
احساس مسئولیت و تعهد (میثاق مقدس، سعید آزرمی سرساری).
ازدواج موفق، منبع آرامش
ازدواج موفق، یکی از مهمترین عوامل برای حصول آرامش در زندگی فردی و اجتماعی است. به عنوان منبعی اصلی برای بلوغ عاطفی، ازدواج موفق به افراد اجازه می‌دهد که با مسائل روزمره و چالش‌های زندگی به بهترین شکل ممکن برخورد کنند. به عبارتی، وجود یک تکیه‌گاه عاطفی برای هر فرد امری بسیار حیاتی است که او را قادر می‌سازد با موقعیت‌های مختلف زندگی بهتر کنار بیاید. به عنوان مثال، دکتر حسام، روان‌پزشک معروف، تأکید دارد که بدون وجود این تکیه‌گاه عاطفی، ادعای داشتن شخصیت مستقل و قوی که بتواند با مسائل زندگی به آسانی برخورد کند، غیرممکن است.
بر اساس نظرات دکتر اسپرجیون، روان‌پزشک انگلیسی، ازدواج موفق باید چهار نیاز اساسی انسان را برآورده سازد؛ شامل تأمین نیازهای جنسی، ایجاد ارتباط و تعامل مؤثر و متقابل با تفاهم و احترام، فراهم کردن زمینه برای رشد و پیشرفت همسران، و عشق و علاقه به همدیگر و تلاش برای حفظ بنیاد خانواده. این نیازهای اساسی به‌طور جمعیتی موثر برای برقراری ازدواج موفق و سازگار محسوب می‌شوند.
خصایص ازدواج موفق
ازدواج موفق دارای ویژگی‌ها و خصوصیاتی است که می‌تواند به تأمین آرامش و خوشبختی در زندگی زوجین کمک کند. این ویژگی‌ها شامل موارد زیر می‌شود: اولاً، هر یک از همسران در ازدواج موفق نقشی بارور و معنی‌دار دارند و با ترکیب تلاش و همدلی، زندگی دیگری را به رشد و توسعه می‌رسانند. دوماً، زوجین در ازدواج موفق به عنوان پشتیبان‌های متقابل یکدیگر عمل می‌کنند؛ در سختی‌ها و راحتی‌ها همدیگر را حمایت می‌کنند و از همدیگر حمایت می‌جویند. سوماً، یکی از خصوصیات اصلی ازدواج موفق، درک و فهم متقابل بین همسران است؛ زیرا این قدرت به آنها کمک می‌کند تا با دیدگاه‌ها و احساسات یکدیگر همدلی و اتحاد خود را تقویت کرده و مشکلات را با هم بهبود بخشند. این خصایص نشان‌دهنده اهمیت برقراری ارتباط صحیح، همدلی، و تعامل مثبت در ازدواج موفق است که به زوجین کمک می‌کند تا با هم زندگی معنا‌داری داشته باشند.
عوامل مؤثر بر ازدواج موفق
عوامل مؤثر بر ازدواج موفق متنوعی را شامل می‌شوند که همگی به نوعی به تناسب و هماهنگی بین زن و مرد و عناصر مختلف زندگی آنها اشاره دارند. این عوامل شامل تناسب عقیده و اخلاق، سن، تحصیلات، ایمان و اعتقادات مذهبی، فرهنگ و تربیت، و وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده می‌شوند. پیامبر اسلام نیز اهمیت انتخاب همسر را به اندازه‌ای بزرگ دانسته‌اند که آن را بزرگ‌ترین نعمت می‌دانسته‌اند. از این رو، توجه به تناسب این عوامل و هماهنگی آنها در زمان ازدواج می‌تواند به برقراری یک ازدواج موفق و پایدار کمک کند.
علاوه بر این، ازدواج موفق اثرات بسیاری بر سلامت فیزیکی و روانی افراد دارد. از این ازدواج‌های موفق موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود و با کاهش استرس و اضطراب، خطر بیماری‌های قلبی و مشکلات روانی را کاهش می‌دهد. همچنین، افراد متأهل به دلیل وجود حمایت از همسر و زندگی در محیط خانوادگی، کمتر از افسردگی و اضطراب رنج می‌برند، در حالی که تحقیقات نشان داده است که میزان افسردگی در افراد مجرد بیشتر است.
نتیجه خودداری از ازدواج
خودداری از ازدواج به طور عمده زمینه‌ای را برای بروز روابط نامشروع و غیرقانونی فراهم می‌کند که این امر در کشورهایی با آمار بالایی مشهود است. این اقدامات می‌توانند به بروز مواردی چون ازدواج‌های اجباری یا بی‌مسئولیتی، که منجر به تولد کودکانی هستند که به ناچار در محیطی ناپایدار و بی‌ایمانی بزرگ می‌شوند، منجر شوند. علاوه بر این، خودداری از ازدواج ممکن است به بروز بیماری‌های روانی و روحی منجر شود، زیرا فرد ممکن است احساس تنهایی و بی‌اعتمادی بیشتری نسبت به زندگی داشته باشد. به علاوه، این اقدام ممکن است منجر به از دست دادن لذت و شادی زندگی گردد، زیرا روابط میان افراد و پذیرش مسئولیت‌های زندگی، یکی از عوامل مهمی برای تجربه لذت و خوشبختی است.
به علاوه، خودداری از ازدواج می‌تواند توسعه و گسترش فساد و فحشاء و بی‌بند و باری را به همراه داشته باشد، زیرا فرد ممکن است در تلاش برای تأمین نیازهای جنسی و عاطفی خود به راه‌های نامشروع و غیرقانونی روی آورد. این موارد نه‌تنها به افراد بلکه به جامعه به طور کل آسیب می‌رساند و می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی اجتماعی و فرهنگی گردد. در نتیجه، برای جلوگیری از این موارد، توجه به ارزش‌ها و اهمیت ازدواج به عنوان یک نهاد اجتماعی و فرهنگی بسیار اساسی است.
تأثیر ازدواج بر سلامت روانی
تأثیر ازدواج بر سلامت روانی فراتر از ابعاد عامیانه‌ای که ممکن است فکر شود، به طوری که دانشمندان معتقدند ازدواج تأثیر مثبتی بر روحیه و سلامت روانی افراد دارد، زیرا احساس مفید بودن و ثبات اجتماعی در افراد متأهل بیشتر است و آنها نسبت به مجردها ارتباطات اجتماعی بهتری برقرار می‌کنند. این تأثیر مثبت به شدت به وجود می‌آید در صورتی که ازدواج موفق باشد؛ زیرا روابط خوب در این زمینه می‌تواند تأثیر بسزایی بر سلامت روانی افراد داشته باشد.
دکتر «سلیوان» روان‌شناس دانشگاه نیویورک به عنوان یک مثال، به قوة رابطه بین روح و جسم اشاره می‌کند و بیان می‌کند که مشکلات روحی می‌تواند با بیماری‌های جسمی همراه شود. از طرف دیگر، دکتر «برایان» روان‌شناس کانادایی به این نتیجه می‌رسد که ازدواج بد و ناموفق می‌تواند فشار خون را افزایش دهد، درحالی که ازدواج موفق می‌تواند این تأثیر را کاهش دهد. این موارد نشان می‌دهند که روابط زناشویی سالم و موفق می‌تواند به طور مستقیم به سلامتی جسمی و روانی افراد متأثر باشد، و به همین دلیل اهمیت و ارزش ازدواج به عنوان یک نهاد اجتماعی و فرهنگی اساسی بیشتر مشخص می‌شود.
مفهوم سلامت روان
مفهوم سلامت روان، به عنوان یکی از عناصر حیاتی و مطلوب هر فرد در جامعه، از اهمیت بسزایی برخوردار است و هدف اساسی علم روان‌شناسی نیز تأمین سلامت روان برای افراد جامعه است. از این رو، یکی از اولین اهداف این علم، تعریف دقیق و معیاری از سلامت و بیماری‌های روانی است. اندیشمندان، در تحقیقات خود، سعی دارند تا ابعاد گوناگون سلامت روان را بررسی و توضیح دهند.
به عنوان مثال، محمدرضا محمدی در کتاب “قناعت و سلامت روان”، بر اهمیت سلامت روان و تأثیر آن بر زندگی فردی و اجتماعی تأکید می‌کند. سلامت روانی، از زمان‌های دور مورد توجه فرهنگ‌ها و جوامع انسانی بوده است، اما با پیشرفت جوامع و فرآیند صنعتی‌شدن، پیچیدگی مناسبات اجتماعی و افزایش مسائل روانی، اهمیت آن بیشتر شده است. امروزه، یکی از شرایط ضروری برای دستیابی به سلامت روان، داشتن یک نظام ارزشی منسجم و سازگار با ارزش‌ها و اصول اجتماعی است.
تعاریف سلامت روان
تاکنون، تعاریف گوناگونی از سلامت روان ارائه شده است که هرکدام به جنبه‌های خاصی از این مفهوم تأکید می‌کنند. به عنوان نمونه:
گلدشتاین سلامت روان را به عنوان تعادل بین فرد و محیط اطراف در رسیدن به شکوفایی شخصی تعریف می‌کند. این تعریف بر اهمیت سازش فرد با محیط اجتماعی و تأثیر آن بر روان فرد تأکید دارد.
منینجر، سلامت روانی را به عنوان سازش فرد با جهان اطراف تا حداکثر امکان، به گونه‌ای که شادی و رضایت را به همراه داشته باشد، تعریف می‌کند. این تعریف بر ارتباط واقعیت فرد با محیط اجتماعی و تأثیر آن بر رضایت و شادی فرد تأکید دارد.
در ادامه، احمدوند تعریف دیگری ارائه می‌دهد و فرد سالم را کسی معرفی می‌کند که به انتظارات اجتماعی پاسخ دهد و رفتارش با رفتار اکثریت جامعه تطابق داشته باشد. این تعریف بر تطابق فرد با انتظارات اجتماعی و انطباق آن با رفتار اکثریت تأکید دارد.
بنا براین، سلامت روان به معنای برقراری تعادل بین فرد و محیط اطرافش است و درونیابی فرد با خودش و محیط اجتماعی اطرافش به حداکثر می‌رسد. این تعریف بر سازش فرد با جهان اطراف و تأثیر مثبت آن بر روان فرد تأکید دارد. به طور کلی، فرد سالم از نظر روانی کسی است که عوامل و مؤلفه‌های سلامت و بیماری خود را شناخته و به آنها پایبند بوده و رضایت خاطر و ارضای عاطفی برایش فراهم شود.
مقایسه‌ی سلامت روانی مردان و زنان مجرد و متأهل
مقایسه‌ی سلامت روانی مردان و زنان مجرد و متأهل به‌عنوان یک موضوع جامعه‌شناسی و روان‌شناسی مورد بررسی قرار گرفته است. این مقایسه نشان می‌دهد که تأثیرات تأهل بر روی سلامت روانی هر دو جنس متفاوت است، اما می‌توان تأثیرات مثبت و منفی آن را در هر دو جنس مشاهده کرد.
گرچه ازدواج تأثیرات مثبتی بر روان و جسم هر دو جنس دارد، اما مردان از این فرصت بهره بیشتری می‌برند. در واقع، در تمام اموری که ازدواج در آن تأثیر دارد، مردان منفعت بیشتری را نسبت به زنان کسب می‌کنند، در حالی‌که برای زنان، انتفاع از ازدواج به وجود یک رابطه‌ی زناشویی مطلوب و داشتن یک کانون گرم و صمیمی بستگی دارد. ممکن است به نظر برسد که مردان کمتر تحت تأثیر کیفیت زندگی مشترک خود قرار می‌گیرند و از مزایای آن به سادگی بهره می‌برند.
تحقیقات نشان می‌دهد که زنان متأهل به طور معمول بیشتر از مجردها رژیم لاغری می‌گیرند، که البته دلایل آنها بیشتر از مراقبت از سلامتی خود و اهمیت دادن به آن است. آنها از حمایت روحی و روانی بزرگی برخوردارند، در حالی‌که مردان متأهل از حمایت اجتماعی بیشتری برخوردارند. همچنین، ازدواج می‌تواند به عنوان یک عامل موثر در پیشگیری از بیماری‌های روانی در افراد متأهل مطرح شود. به عنوان مثال، احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی در افراد متأهل کمتر است و این افراد معمولاً از تعادل روانی بالاتری برخوردارند.
بنابراین، ازدواج به طور کلی تأثیرات مهمی بر وضعیت روانی و سبک زندگی انسان‌ها دارد و افراد متأهل اغلب از تعادل روانی بیشتری برخوردارند. ازدواج اثرات مثبتی بر روابط اجتماعی، سلامتی جسمی و روحی، وضع اقتصادی و حتی طول عمر افراد دارد. این ازدواج، به عنوان یک نقطه ثابت در زندگی اجتماعی و روانی انسان‌ها، نقش بسیار مهمی در تأمین سلامت و استقرار جامعه دارد.
فهرست مطالب
فصل اول : کلیات پژوهش ۱-۱) مقدمه. ۲ ۲-۱) اهمیت و ضرورت پژوهش….. ۵ ۳-۱)بیان مسئله. ۷ ۴-۱) اهداف پژوهش….. ۸ ۱-۴-۱) هدف اصلی… ۸ ۲-۴-۱)اهداف فرعی… ۸ ۵-۱) فرضیههای پژوهش….. ۸ ۱-۵-۱) فرضیه‌ی اصلی… ۸ ۲-۵-۱) فرضیههای فرعی… ۸ ۶-۱) تعریف مفاهیم و اصطلاحات… ۹ ۱-۶-۱) تعاریف مفهومی… ۹ ۲-۶-۱) تعاریف عملیاتی… ۹ ۱-۲-۶-۱) ازدواج : ۹ ۲-۲-۶-۱) سلامت روان : ۱۰ ۷-۱) چکیده. ۱۱ فصل دوم : ادبیات و پیشینه پژوهش ۱-۲) ازدواج چیست؟. ۱۳ ۲-۲) مفهوم ازدواج.. ۱۳ ۳-۲) چند نمونه از عوامل دخیل در امر ازدواج.. ۱۵ ۴-۲) فلسفه ازدواج.. ۱۵ ۵-۲) نمونه‌های دیگری از مزایای ازدواج.. ۱۷ ۶-۲) ازدواج موفق، منبع آرامش….. ۱۸ ۷-۲) خصایص ازدواج موفق… ۱۹ ۸-۲) عوامل مؤثر بر ازدواج موفق… ۱۹ ۹-۲) نتیجه خودداری از ازدواج.. ۲۰ ۱۰-۲) تأثیر ازدواج بر سلامت روانی… ۲۱ ۱۱-۲) مفهوم سلامت روان.. ۲۱ ۱۲-۲) تعاریف سلامت روان.. ۲۲ ۱۳-۲) مقایسه‌ی سلامت روانی مردان و زنان مجرد و متأهل… ۲۳ ۱۴-۲) پیشینه‌ی پژوهش….. ۲۶ ۱۵-۲) ازدواج در ادیان و مذاهب…. ۲۶ ۱۶-۲) کلام آخر. ۲۷ فصل سوم : روش اجرای پژوهش ۱-۳) روش پژوهش….. ۳۰ ۲-۳) جامعه آماری… ۳۰ ۳-۳) نمونه و نمونه‌گیری… ۳۰ ۴-۳) ابزار اندازه‌گیری… ۳۱ ۵-۳) روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات… ۳۱ فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات ۴-۱ پوشه های اولیه. ۳۳ ۲-۴ پوشه های نهایی… ۵۲ فصل پنجم : نتیجه گیری ۱-۵) نتیجه‌گیری… ۶۳ ۲-۵) مشکلات و محدودیت‌های پژوهش….. ۶۳ ۳-۵) پیشنهادات… ۶۴ منابع و مآخذ.. ۶۶ ضمائم.. ۶۸
فهرست منابع و مآخذ
۱- بارنت، آنتونی؛ انسان، ترجمه محمدرضا باطنی و طلعت نفر آبادی، نشر نو، ۱۳۶۹٫ ۲- گایتون: فیزیولوژی پزشکی، ترجمه محمد حسن عامری و همکاران، نشر انتشارات، ۱۳۸۲٫ ۳- گنجی، حمزه: تفاوت‌های فردی، نشر بعثت، ۱۳۸۰٫ ۴- مید، مادگارت: بلوغ در ساموآ، ترجمه مهین میلانی، نشر ویس، ۱۳۷۵٫ ۵- محمود اکبری: زندگی شیرین، رهنمودها و داستان‌های آموزنده برای زوج‌های جوان، نشر گلستان ادب، چاپ باقری. ۶- سعید آزرمی سرساری: میثاق مقدس، نشردبیرخانه شورای عالی جوانان، چاپ چاپخانه علامه‌ی طباطبائی، بهار ۱۳۷۶٫ ۷- قرآن کریم سوره نساء. ۸- قرآن کریم سوره روم، آیه ۲۱٫ ۹- امینی، ابراهیم: انتخاب همسر، تهران، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، پائیز ۱۳۷۴٫ ۱۰- فرید ریک انگلس، منشأ خانواده و دولت. ۱۱- ویل دورانت، تاریخ تمدن. ۱۲- نشریه راه مردم، ازدواج حدیث بی‌پایان، ۱۳۷۸٫ ۱۳- نشریه موازی، زهرا علوی. ۱۴- بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۱۹٫ ۱۵- جرجی زیدان، تاریخ تمدن اسلام. ۱۶- سیدمحمدی، یحیی: نظریه‌های شخصیت، شولتز، دوان، نشر دانشگاه آزاد، ۱۳۸۲٫ ۱۷- مشکینی، علی: ازدواج در اسلام، احمد جنتی، الهادی، ۱۳۶۶، ص ۱۰٫ ۱۸- ویلیام هاجر و دوگلاس ماتین، مؤسسه معارف بهائی، ص ۲۰۷٫ ۱۹- میشل، توماس: کلام مسیحی، حسین توفیقی، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۷۷، ص ۹۵٫
قیمت : 35,000 تومان
فرمت فایل: WORD
تعداد صفحات: 82
پس از ثبت دکمه خرید و تکمیل فرم خرید به درگاه بانکی متصل خواهید شد که پس از پرداخت موفق بانکی و بازگشت به همین صفحه می توانید فایل مورد نظر خورد را دانلود کنید. در ضمن لینک فایل خریداری شده به ایمیل شما نیز ارسال خواهد شد. لینک دانلود فایل به مدت 48 ساعت فعال خواهد بود.
