مقاله سکولاریسم و کشف حجاب در ایران

این مقاله به بررسی ارتباط بین سکولاریسم و کشف حجاب در ایران می‌پردازد. رضاشاه در تلاش برای مدرنیزاسیون ایران، سیاست‌های ضد مذهبی متعددی را اجرا کرد که یکی از مهم‌ترین آنها کشف حجاب بود.

تعریف سکولاریسم

سکولاریسم (secularism) به معنای جدایی دین از سیاست است که در جوامع سکولار، دین و مذهب در امور سیاسی دخالت نمی‌کنند و دولت از هرگونه دخالت در امور مذهبی خودداری می‌کند. این مفهوم دارای انواع مختلفی است. سکولاریسم کامل به معنای عدم دخالت دین در هیچ یک از امور سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی است. در سکولاریسم نسبی، دین و مذهب تا حدی در امور سیاسی و اجتماعی دخالت می‌کنند، اما دولت از هرگونه دخالت در امور مذهبی خودداری می‌کند. سکولاریسم انتقادی نیز به‌عنوان یک شکل از جدایی دین از سیاست مطرح می‌شود، که در آن دین و مذهب به‌عنوان پدیده‌های اجتماعی و فرهنگی مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرند.

ریشه سکولاریسم در عصر روشنگری در اروپا دارد، زمانی که روشنفکران اروپایی اعتقاد داشتند که دین و مذهب می‌توانند مانع پیشرفت علم و دانش و توسعه جامعه شوند. آنها باور داشتند که جدایی دین از دولت، امکان عمل مستقل آن را به‌ وجود می‌آورد. سکولاریسم به تدریج به کشورهای دیگر جهان نیز گسترش یافته و در برخی از جوامع به‌ عنوان اصل اساسی در قانون اساسی پذیرفته شده است.

سکولاریسم دارای مزایا و معایبی است. از جمله مزایا می‌توان به آزادی مذهبی، توسعه علم و دانش، و توسعه جامعه اشاره کرد. اما از معایب آن ممکن است بی‌دینی و سکولاریزه شدن جامعه، بی‌عدالتی در زمینه مذهب، و تضعیف ارزش‌های اخلاقی نام برد.

تعریف حجاب

حجاب، پوششی است که زنان مسلمان در برخی جوامع به عنوان یک واجب دینی بر تن می‌کنند. در اسلام، حجاب به معنای پوشاندن مو، گردن، سینه، بازوها، و پاها است. انواع مختلفی از حجاب وجود دارد؛ برخی زنان حجاب کامل را می‌پوشند که شامل چادر یا روبنده است، در حالی که برخی دیگر حجاب نیمه‌ کامل را انتخاب می‌کنند که شامل مقنعه، روسری، یا مانتو است. حجاب در اسلام از اهمیت زیادی برخوردار است و در قرآن کریم به عنوان یک دستور الهی برای زنان مسلمان تأکید شده است.

حجاب دارای دلایل گوناگونی است. عواملی نظیر حفظ عفت و پاکدامنی زنان، جلوگیری از آزار و اذیت زنان، رعایت ادب و احترام در جامعه، و نشان دادن ایمان و تقوا جزو دلایل مهم حجاب محسوب می‌شوند. حجاب به عنوان یک عنصر اخلاقی و دینی، تأثیر مستقیم در شکل‌ دهی به نگرش و رفتار اجتماعی دارد و برای مسلمانان به عنوان یک رمز تعهد به اصول دینی و اخلاقی شناخته می‌شود.

تاریخچه کشف حجاب در ایران

کشف حجاب در ایران، به معنای اجبار زنان به برداشتن حجاب، یکی از مهم‌ترین رویدادهای اجتماعی- سیاسی ایران در قرن بیستم است. این رویداد در دو دوره، یکی در دوره رضاشاه و دیگری در دوره محمدرضا شاه، رخ داد.

کشف حجاب در دوره رضاشاه

رضاشاه در سال ۱۳۰۷، با سفر به ترکیه، تحت تأثیر سیاست‌های مدرنیستی مصطفی کمال آتاتورک قرار گرفت. او نیز مانند آتاتورک، قصد داشت ایران را از عقب‌ماندگی نجات دهد و آن را به یک کشور مدرن تبدیل کند. یکی از اقدامات مهم رضاشاه در این راستا، کشف حجاب بود.

رضاشاه معتقد بود که حجاب مانع پیشرفت زنان و جامعه است. او در سال ۱۳۱۴، قانون کشف حجاب را به تصویب رساند. بر اساس این قانون، زنان ایرانی از پوشیدن حجاب در اماکن عمومی منع شدند.
اجرای این قانون با مقاومت شدید روحانیون و مردم مواجه شد. بسیاری از زنان از پوشیدن حجاب خودداری کردند و برخی نیز به دلیل مخالفت با این قانون، به زندان افتادند.

کشف حجاب در دوره محمدرضا شاه

پس از تبعید رضاشاه در سال ۱۳۲۵، محمدرضا شاه نیز تلاش کرد تا سیاست‌های مدرنیستی پدر خود را ادامه دهد. او در سال ۱۳۴۲، طرحی برای کشف حجاب ارائه کرد.
این طرح با مخالفت شدید روحانیون و مردم مواجه شد. در نهایت، محمدرضا شاه در سال ۱۳۴۴، از اجرای این طرح صرف نظر کرد.

چکیده

مصطفی کمال آتاتورک، با اقدامات تدریجی و آشکار، امپراطوری عثمانی را به پایان رساند و ترکیه را تأسیس کرد. او به هدف نوسازی کشور، به خصوص با رویکردی غربی‌ساز، پی برد. برای این منظور، مبارزه فراگیری را علیه مذاهب و نیروهای مذهبی آغاز کرد و اسلام را به‌طور کامل از جامعه ترکیه حذف کرد. اقدامات مصطفی کمال همراه با وابستگی روحانیون سنی به دولت و نداشتن استقلال سیاسی و مالی، مسیری را برای تبدیل ترکیه به یک کشور سکولار ایجاد کرد.

در ایران، رضاشاه نیز تصمیم گرفت جامعه را به سوی تمدن و نوسازی، همانند ترکیه، هدایت کند. این اقدام طبیعی بود که مقاومتی از سوی روحانیون – به عنوان ترویج‌ دهندگان دین در جامعه – در برابر این سیاست‌ها به وجود بیاید. استقلال سیاسی و اقتصادی روحانیون، در مواجهه با سیاست‌های نوسازی رضاشاه که با دین‌زدایی همراه بود، به آن‌ها کمک می‌کرد تا مقاومت نمایند.

استقلال، یکی از بزرگترین ویژگی‌های روحانیت شیعه نسبت به روحانیت سنی است. در دوره‌های مختلف تاریخ ایران، از صفویه و افشاریه تا زمان‌های قاجاریه و پهلوی، روحانیت، با اختلاف در اندیشه، هرگز زیر بار فشار، دستورات و ابلاغیه‌های شاهان نرفت. این وضعیت نه تنها آرمان و استقلال روحانیت را حفظ کرد، بلکه در شرایط مختلف، با قدرت مخالفت با ظلم و جلوگیری از دین‌داری و دین‌مداری، در مقابل حاکمان ایستاد و در نهایت تلاش کرد نظام اسلامی مبتنی بر دین و مردم را برپا سازد.

دوران حکومت بیست سالهٔ رضاشاه، یکی از دوره‌های دشوار و خسته‌کننده برای روحانیت بود. در این دوره، روحانیت با شدت برخوردها و موانع عمیق‌تر مواجه شد. رضاشاه، که به سود ترقی و پیشرفت ایران را همانند کشورهای اروپایی می‌دید، سعی داشت مهم‌ترین موانع مطرح شده، که به گفته او مذهب و روحانیت بود، را از بین ببرد. علاوه بر برخوردهای خشن و زورمندانه با روحانیت، او تمام نمادهای مذهبی را از جامعه حذف کرد. این سیاست‌های رضاشاه با هدف حذف مذهب و نیروهای مذهبی از تمام امکانات برای دستیابی به ترقی و مدرنیته به کار گرفته می‌شدند. در این تحقیق، می‌خواهیم با مطالعه اقدامات ضد دینی در ایران و ترکیه، که نهایتاً به سوی سکولاریسم جامعه را هدایت کرد، آشنا شویم و همچنین سیاست‌های رضاشاه و آتاتورک را در مقابل مذهب و نیروهای مذهبی به صورت مقایسه‌ای بررسی خواهیم کرد.

فهرست مطالب

چکیده. ۱
فصل اول : کلیات.. ۳
۱-۱) بیان مسأله. ۴
۲-۱) بررسی سوابق و ادبیات موضوع.. ۱۳
۳-۱) اهداف پژوهش… ۱۸
۴-۱) اهمیت پژوهش… ۱۹
۵-۱) پرسش پژوهش… ۲۳
۱-۵-۱) پرسش اصلی.. ۲۳
۲-۵-۱) پرسش های فرعی.. ۲۳
۶-۱) فرضیه. ۲۴
۷-۱) تعریف متغیرها و مفاهیم وعملیاتی.. ۲۴
۸-۱) روش پژوهش… ۲۷
۹-۱) سازماندهی پژوهش… ۲۸
فصل دوم : دیدگاه های نظری.. ۳۱
۱-۲) تعریف نوسازی.. ۳۱
۱-۲-۲) نوسازی روانشناختی.. ۳۴
۲-۲-۲) نوسازی اجتماعی.. ۳۵
۳-۲-۲) نوسازی سیاسی.. ۳۵
۱-۳-۲) آگوست کنت (۱۷۹۸-۱۸۵۷). ۳۶
۲-۳-۲) کارل مارکس (۱۸۱۸-۱۸۸۳). ۳۷
۳-۳-۲) هربرت اسپنسر(۱۸۲۰-۱۹۰۳). ۴۰
۴-۳-۲) امیل دورکیم(۱۸۵۸-۱۹۱۷). ۴۲
۵-۳-۲) ماکس وبر (۱۸۶۴-۱۹۲۰). ۴۵
۶-۳-۲) تالکوت پارسونز. ۴۸
۱-۶-۳-۲) تیپ بندی جوامع از نظر پاسونز. ۵۱
۷-۳-۲) نیل اسملسر. ۵۳
۸-۳-۲) برینگتون مور. ۵۶
جمع بندی.. ۶۰
فصل سوم : سیاست های ضد مذهبی رضاشاه در ایران.. ۶۸
۱-۳) کودکی رضاخان.. ۶۸
۲-۳) دیدگاههای مختلف در مورد زمینه وقوع کودتای ۱۲۹۹٫ ۷۲
۴-۳) گفتمان فکری غرب و ورود آن به ایران.. ۸۰
۱-۴-۳) آخوند زاده (۱۸۱۲-۱۸۷۸م|۱۲۲۸-۱۲۹۵ق). ۸۱
۲-۴-۳) میرزا ملکم خان (۱۸۳۳-۱۹۰۹|۱۲۴۹-۱۳۲۶ق). ۸۵
۳-۴-۳) عبدالرحیم طالبوف (۱۸۳۴-۱۹۱۱م|۱۲۵۰-۱۳۲۹ق). ۸۸
۱-۴-۴-۳) طالبوف : دین و روحانیت.. ۸۸
جمع بندی.. ۸۹
۱-۵-۳) رضاخان و مذهب.. ۹۰
۲-۵-۳) سیاست ضد مذهبی رضاشاه. ۹۵
۳-۵-۳) مقابله با روحانیت.. ۹۷
۴-۵-۳) مقابله با مذهب.. ۱۰۰
۱-۶-۳) کشف حجاب.. ۱۰۳
۲-۶-۳) قیام مسجد گوهرشاد. ۱۰۸
۳-۶-۳) طرح متحدالشکل البسه. ۱۰۹
۴-۶-۳) دانشکده معقول و منقول.. ۱۱۳
۵-۶-۳) مؤسسه وعظ و خطابه. ۱۱۴
۷-۶-۳) طرح اداره اوقاف.. ۱۱۷
۸-۶-۳) تخریب مدارس علمی و مساجد و… ۱۱۹
۹-۶-۳) تغییر ماههای قمری به ماههای شمسی و… ۱۲۱
جمع بندی.. ۱۲۲
فصل چهارم: سیاست های مصطفی کمال در مقابل مذهب و نیروهای مذهبی.. ۱۲۷
۱-۴) زندگی نامه مصطفی کمال آتاتورک… ۱۲۷
۱-۱-۴) نحوه به قدرت رسیدن آتاتورک… ۱۳۱
۲-۴) اندیشه های تجددگرایی در ترکهای جوان.. ۱۳۴
۱-۲-۴) ضیاء گوکالپ و ناسیونالیسم ترک… ۱۳۴
۳-۴) مصطفی کمال و سلطنت.. ۱۴۰
۴-۴) مصطفی کمال و خلافت.. ۱۴۷
۱-۴-۴) تخریب مساجد و اماکن مذهبی.. ۱۵۶
۲-۴-۴) مقابله با دراویشان.. ۱۵۷
۳-۴-۴) دگرگونی پوشاک… ۱۵۸
۴-۴-۴) دگرگونی حقوقی.. ۱۶۱
جمع بندی.. ۱۶۳
نتیجه گیری بخش دوم : مقایسه سیاستهای ضد مذهبی در ایران و ترکیه. ۱۶۸
وجوه تشابه. ۱۶۸
پیشینه نوسازی.. ۱۷۱
وجوه اختلاف: ۱۷۳
تفاوت در شیوه عمل.. ۱۷۴
تفاوت در ساختار سیاسی دو کشور. ۱۷۷
فصل پنجم : دین و سازمان روحانیت در ایران.. ۱۷۸
مذهب شیعه. ۱۷۸
۱-۱-۵) رهبری شیعیان در دوران غیبت.. ۱۸۰
۲-۱-۵) سازمان مذهبی شیعه. ۱۸۲
۳-۱-۵) منابع مالی روحانیون شیعه. ۱۸۳
۴-۱-۵) تشکیلات حکومتی روحانیون.. ۱۸۴
۵-۱-۵) اصولیون و اخباریون.. ۱۸۵
۱-۵-۱-۵) ویژگیهای مکتب اصول.. ۱۸۶
فصل ششم: دین و سازمان روحانیت در ترکیه. ۱۸۹
۱-۶) مذهب رسمی.. ۱۸۹
۲-۶) ادیان ،مذاهب و طریقتهای موجود در ترکیه. ۱۹۴
۱-۲-۶) شیعیان.. ۱۹۴
طریقت ها و داراویش… ۱۹۵
۱-۳-۶) علویان.. ۱۹۵
۲-۳-۶) بکتاشیه. ۱۹۷
۳-۳-۶) طریقت نقشبندیه. ۱۹۹
۴-۳-۶) طریقت نورجی ها ۲۰۰
۵-۳-۶) سلیمانجی ها ۲۰۲
۶-۳-۶) طریقت تیجانیه. ۲۰۲
۷-۳-۶) طریقت مولویه. ۲۰۳
۴-۶) اقلیتهای غیر مسلمان.. ۲۰۳
۱-۴-۶) مسیحیان.. ۲۰۴
جمع بندی.. ۲۰۵
نتیجه گیری بخش سوم : ۲۰۶
تفاوتهای دین و سازمان روحانیت در ایران و ترکیه. ۲۰۶
میزان همگرایی مذهبی.. ۲۰۶
میزان مبارزه جویی.. ۲۰۷
میزان استقلال سیاسی و مالی.. ۲۰۸
فصل هفتم : مقاومت در برابر سیاستهای نوسازی در ایران.. ۲۰۹
۱-۷) تأسیس جمهوری.. ۲۰۹
۲-۷) آیه الله نائینی.. ۲۱۴
۳-۷) آیهالله سید ابوالحسن اصفهانی.. ۲۱۶
۴-۷) آیهالله شیخ عبدالکریم حائری یزدی.. ۲۱۷
۱-۴-۷)موضع آیهالله حائری در برابرمسایل سیاسی واجتماعی کشور. ۲۱۸
۵-۷) آیهالله شیخ محمد تقی بافقی.. ۲۲۱
۶-۷) طرقت ها و دراویش… ۲۲۳
جمع بندی.. ۲۲۴
فصل هشتم : مقاومت در برابر سیاست های آتاتورک… ۲۲۵
۱-۸) مقاومت جدی صورت نگرفت.. ۲۲۵
۲-۸) شورش شیخ سعید. ۲۲۷
نتیجه گیری بخش چهارم : ۲۳۰
مقایسه مقاومت در ایران و ترکیه در برابر سیاست های ضد مذهبی.. ۲۳۰
توانای بسیج اجتماعی.. ۲۳۰
منابع مآخذ. ۲۳۸
منابع انگلیسی.. ۲۴۳
منابع ترکی استانبولی.. ۲۴۳

متن بالا تنها خلاصه ای از مقاله سکولاریسم و کشف حجاب در ایران می باشد. این مقاله در قالب WORD و در 255 صفحه تدوین شده است.