بررسی مسائل بازاریابی محصول سورگوم جارویی در شهرستان میانه

مقاله حاضر به بررسی مسائل بازاریابی محصول سورگوم جارویی در شهرستان میانه می‌پردازد. این محصول از اهمیت اقتصادی بالایی در این شهرستان برخوردار است، اما بازاریابی آن با مشکلاتی مواجه است.

در این مقاله، مسائل بازاریابی سورگوم جارویی در شهرستان میانه از جمله ناکارایی بازار، سهم اندک کشاورزان از قیمت نهایی محصول، و وجود واسطه‌های متعدد مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیده:

پژوهش انجام یافته در سال 1392 با حجم نمونه 90 نفر با استفاده از مدل مارک آپ و حاشیه نسبی انجام یافته که نتایج حاکی از آن است مسیر­های بازار رسانی از 3 طریق تامین شده که مسیر اصلی 55 درصد، مسیر 2 و 3 به ترتیب 30 و 15 درصد میزان فروش سورگوم جارویی را در شهرستان در دست داشتند لذا بر این اساس حاشیه بازاریابی به ازای هر خروار در سال 4530000 ریال که حاشیه خرده­ فروشی، بیش­تر از عمده­ فروشی بوده و سهم عوامل بازاریابی (تولید ­کننده، عمده­ فروش و خرده­ فروش) از قیمت نهایی مصرف­ کننده نیز به ترتیب 63/47، 20 و 36/32 درصد محاسبه گردید و ضریب هزینه بازاریابی 36/52 درصد به دست آمده و میزان کارایی محصول در مسیر اصلی 67/177 درصد محاسبه شده که بیانگر وجود ناکارایی در بازار سورگوم جارویی شهرستان میانه است.

بنابراین می ­توان نتیجه گرفت که کارایی بازاریابی سورگوم جارویی شهرستان میانه نسبتا پایین است و بازار کارایی نمی ­باشد. و امکان بهبود در کارآیی سیستم کنونی بازاریابی وجود دارد.

کلمات کلیدی: بازاریابی، حاشیه بازار، کارایی، ضریب هزینه بازاریابی، الگوی مارک-آپ، سورگوم ­­جارویی، میانه.

مقدمه

بدون تردید پیشرفت­ های علمی در زمینه ­های متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی از مباحث اصلی توسعه­ یافتگی به شمار می ­آید از سویی توسعه اقتصادی یکی از مهم­ترین ویژگی­های توسعه‌ یافتگی هست و گسترش روز افزون تجارت میان جوامع مختلف در دنیا و مشخصاً تجارت، موتور محرک فعالیت‌های اقتصادی و توسعه‌ یافتگی در این زمینه است و بدون توسعه تجارت و بازاریابی محصولات کشاورزی سخن گفتن از توسعه اقتصادی  بی­ معنا است. تولید و اشتغال را نمی­ توان مستقل از تجارت در نظر گرفت چون هدف نهایی از تولید مصرف است و رسیدن به این هدف در جوامعی که با تقسیم‌ کار گسترده و میلیون­ها انسان ذی­نفع روبروست، جز از طریق مبادله پولی و یا تجارت امکان‌پذیر نیست (برابری، 1390).

در فرایند گسترش شهرنشینی در دهه­ های اخیر و گذار کشاورزی از حالت سنتی به مرحله نوین و تجاری، موضوع بازاریابی از اهمیت فزاینده­ای برخوردار شده است. بازار محصولات کشاورزی  به دلیل وجود برخی خصوصیات و ویژگی­های خاص نسبت به محصولات تولیدی در بخش صنعت دارای نوسانات قابل‌ توجهی هست.

فصلی بودن، حجیم بودن و فسادپذیری، وابستگی به شرایط آب و هوایی و همچنین منطقه ­ای بودن تولید از جمله این خصوصیات هست. از سوی دیگر نقش محصولات کشاورزی در امنیت غذایی و تأمین مایحتاج غذایی اقشار مختلف جامعه حائز اهمیت بوده و نوسان در عرضه و تقاضای این محصولات موجب تغییرات قیمت و تهدیدی برای تولید محصولات و امنیت غذایی جامعه، و در برخی شرایط منجر به بحران می­گردد.

در حال حاضر یکی از چالش ­های اصلی درآمدی کشاورزان، نحوه عرضه محصولات تولیدی در  بازار مصرف و پایین بودن سهم دریافتی آن‌ها از قیمتی است که مصرف­ کنندگان نهایی پرداخت می­ نمایند. بیشتر کشاورزان این امر را ناشی از نقایص موجود در ساختار بازار محصولات کشاورزی می­دانند (نجفی و کاظم نژاد، 1383).

معرفی گیاه سورگوم­ جارویی

سورگوم­ جارویی گیاهی است یک‌ ساله از خانواده غلات که از نظر تاریخی از دیر باز به‌ منظور تولید دانه و علوفه در کشور­های مختلف دنیا کشت می ­شده است (راشد محصل و همکاران، 1376). از نظر تاریخی، قدمت سورگوم به‌ عنوان یکی از محصولات زراعی به 5 تا 6 هزار سال قبل از میلاد مسیح تخمین زده می‌شود (تاج‌بخش،1382). سورگوم­ جارویی از جمله گیاهان زراعی تابستانه مهم در اراضی کم باران و اقلیم‌های نیمه‌ خشک هست. این گیاه قادر به تحمل دوره ­های کم‌ آبی بوده و در این شرایط محصول قابل قبولی را نصیب زارع می­نماید (عباسی و نخ فروش، 1387).

سورگوم زراعی گیاهی از خانواده غلات است که در ایران ذرت خوشه‌ای (سورگوم ­جارویی) نامیده می‌شود. سورگوم گیاهی تک‌ لپه‌ای است که به خانواده گندمیان تعلق دارد. سورگوم در حدود 30 گونه دارد که سورگوم ­جارویی یکی از آن‌ها می­باشد. با توجه به شباهت ظاهری این گیاه با ذرت و ارزن که باعث شده آمار سطح کشت این سه گیاه باهم مخلوط شود، برای ایجاد تمایز میان این سی گونه، از اسم سورگوم که یک اسم جهانی برای این گیاه است استفاده می‌شود.

سورگوم ازنظر اهمیت در بین غلات در دنیا بعد از گندم، برنج، ذرت و جو در مقام پنجم قرار دارد. آمار سطح زیر کشت سورگوم در ایران در سال 1985 فقط 6 هکتار گزارش‌ شده که در سال 1382 به حدود 40 هزار هکتار افزایش‌ یافته است (آمارنامه کشاورزی، 2006-2007).

توده­ های زراعی سورگوم در ایران در مناطق جنوب خراسان، سیستان، کرمان، اصفهان، یزد، گیلان، مازندران و بنادر جنوبی به‌ طور پراکنده وجود دارد با این‌ حال در منطق ه­ی وسیعی از زمین­ های استان آذربایجان شرقی (عمدتاً میانه) برای تهیه غذای دام و تولید جاروی دستی کشت می شود. سورگوم با شرایط آب و هوایی ایران به‌ ویژه مناطق گرم و خشک و معتدل آن سازگاری خوبی دارد.

این گیاه برای رشد و نمو نسبت به سایر غلات به آب کمتری نیاز دارد و در مقایسه با ذرت که در صورت زیادی در پای بوته، از بین می‌رود، سورگوم جارویی در چنین شرایطی، به رشد خود ادامه می­دهد. همچنین، سورگوم نسبت به شوری آب‌ و خاک، خشکی و مسمومیت آلومینیوم تحمل خوبی دارد (افرا و محمدی، 1391).

اهمیت اقتصادی سورگوم

سورگوم کیفیت غذایی پائین تری نسبت به ذرت داشته و دارای کربوهیدرات بالا و 10 درصد پروتئین و 4/3  درصد چربی و حاوی کلسیم و مقادیر اندکی آهن، ویتامین B2 و اسید نیکوتینیک می‌باشد (عباسی و نخ فروش،1387).
دانه­ های ذرت خوشه­ای یا سورگوم در تغذیه انسان و طی روش­های متعدد در جیره غذایی دام­ ها و طیور به‌ کاربرده می‌شود. دانه سورگوم معمولاً به‌ صورت آردی آسیاب می‌شود که برای درست کردن نوعی غذای آبکی، نان پهن و انواع کیک به کار می­رود. طعم و بوی قوی مخصوص آن را می­توان طی فرایندهایی کاهش داد. دانه سورگوم همچنین در ساختن روغن­ های خوراکی، نشاسته، قند دکستروز، چسب و نوعی نوشیدنی مورد استفاده قرار می­گیرد (افرا و محمدی،1391).

ساقه و برگ­ های این گیاه به‌ صورت علوفه سبز، علوفه خشک، سیلو چراگاه برای تعلیف احشام استفاده می‌شود. اما باید این مسئله را در نظر گرفت که‌ برگ‌های بوته جوان ذرت خوشه­ای، سودانگراس و قیاق حاوی ماده گلوکوزیدی می­باشند که پس از تجزیه شدن به (هیدروسیانیکاسید یا پروسیکاسید) تبدیل می­گردد (پروسیکاسیدمادهای است سمی که حیوانات با تعلیف بوته‌های سبز دارای این ماده غالباً دچار مسمومیت می­شود) (افرا و محمدی،1391).

اگر ذرت خوشه­ ای سیلو شود این ماده سمی در خلال دوران تخمیر به‌ صورت گاز از آن خارج می‌شود. اما در نتیجه اصلاح این گیاه و ایجاد جهش ­های ژنتیکی متعدد صفات نامرغوب (ساقه بلند و دیر رسی و حاوی مقادیر زیاد پروسیکاسید بود) دستخوش تغییرات فوق‌العاده‌ای شده و واریته­ های پاکوتاه و زودرس با مقادیر پروسیکاسید کم به دست می ­آید(راشد محصل و همکاران،1376).

الکل، نشاسته، موم، چسب، قند، روغن نیز جزو فرآورده‌های صنعتی ذرت خوشه ­ای محسوب می­شوند. در بعضی از مناطق جهان، از ساقه‌های ذرت خوشه­ ای برای ساختن منازل، چپر، حصار، آلاچیق، سبد و تور ماهیگیری استفاده‌ شده و بقایای گیاهی آن نیز به‌ عنوان سوخت به مصرف می ­رسد (راشد محصل و همکاران،1376).

طبقه‌ بندی زراعی سورگوم

سورگوم هایی که در دنیا نقاط مختلف دنیا و با شرایط آب‌ و هوای متفاوت کاشته می شوند از نظر زراعی به 5 گروه تقسیم می‌شوند (نعمتی، 1391):
1. ذرت خوشه ای دانه ای (Grain sorghum)
2. ذرت خوشه ای علوفه ای (Forage sorghum)
3. ذرت خوشه ای علفی یا چمنی (Grass sorghum)
4. ذرت خوشه ای قندی یا شیرین (Syrup sorghum)
5. ذرت خوشه ای جارویی (Broom sorghum)

سورگوم های دانه ای

در این نوع از سورگوم ها ساقه‌ها گاهی آبدار و گاهی خشک و گاهی شیرین هستند. در درجه اول برای دانه کشت می شوند ولی واریته های آبدار آن به‌ منظور تولید علوفه نیز کشت می‌گردد. ذرت خوشه ای دانه ای دارای دو امتیاز مهم و قابل‌توجه است که عبارت‌اند از:

1. تولید بذر زیاد
2. تولید علوفه سبز بیشتر

از سورگوم دانه‌ای به‌ عنوان غذای انسان و خوراک دام و طیور استفاده می‌شود. به‌تازگی ارقام پاکوتاه و پر محصولی از سورگوم دانه‌ای اصلاح‌ شده است. دانه‌های این گروه درشت و خوش‌خوراک بوده و به‌ راحتی از پوشش‌های آن جدا می‌شوند. ذرت خوشه‌ای دانه‌ای اغلب ساقه‌های کوتاه هستند. ذرت خوشه‌ای دانه‌ای را بیشتر به‌منظور استفاده از دانه کشت می‌کنند در مواقع بحرانی که در اثر خشک‌سالی عملکرد دانه کاهش می‌یابد آن را برای علوفه و سیلو به کار می‌برند(نعمتی،1391).

سورگوم علوفه‌ای

سورگوم علوفه ای یا سودان گراس که سورگوم نیز نامیده می شود از گیاهان علوفه‌ای یک‌ساله مهم سرزمین های گرم و خشک است. این گیاه بومی سرزمین های گرمسیری آفریقاست و ازآنجا به دیگر کشورها برده شده است. سطح زیر کشت آن در کشور ما ایران نزدیک به 30 هزار هکتار می رسد که بیشتر در سرزمین های جنوبی به‌ویژه استان های خوزستان و فارس کشت می شود. ساقه های گیاهان این گروه ارتفاع بلندی داشته که 5 متر هم می رسد. آبدار و شیرین هستند و دانه آن معمولاً یکنواخت و به رنگ قرمز مایل به قهوه ای روشن و گاهی سفید و سخت یا نرم هستند. این گروه در درجه اول ازنظر تأمین علوفه و بعد سیلو اهمیت دارند. ذرت خوشه ای علوفه ای محصول بیشتری نسبت به ذرت خوشه ای دانه ای می‌دهد(نعمتی، 1391).

ذرت خوشه ای علفی یا چمنی

ارتفاع سورگوم های علفی و چمنی در 5-2 متر متغیر می باشد. این گروه شامل انواع خیلی قدیمی سورگوم است که به‌منظور ایجاد چراگاه و مراتع کاشته شده و پس از تولید گل به مصرف تغذیه حیوانات می رسد(نعمتی،1391).

سورگوم شیرین یا قندی

این گروه دارای ساقه آن‌ها ضخیم و نسبتاً قوی می باشد. در داخل ساقه ها مقدار زیادی قند وجود دارد. ازآنجایی‌که عملکرد این سورگوم در واحد سطح زیادتر از سورگوم دانه ای است آن را برای تأمین علوفه سبز و سیلو هم کشت می کنند در گیلان و مازندران به گونه سنتی از ساقه آن قند استخراج می‌کنند. ساقه سورگوم شیرین به علت تجمع کربوهیدرات های غیر ساختمانی در آن جهت استحصال قند اهمیت زیادی دارد(نعمتی،1391).

سورگوم جارویی

گیاهی است به ارتفاع 1 تا 5 متر، دارای لگوم های قهوه ای تیره و ساق های زبر و به دلیل داشتن خوشه‌های برجسته با انشعابات زیاد و طویل به‌منظور تهیه جارو و دانه ی آن کشت می شود(امام، 1382) دانه‌های سورگوم جارویی در انتهای انشعابات راست طویل به وجود می آیند. این مو های زبر و سفت در هنگام برداشت و طی خشک‌کردن به بسته‌شده و طی مراحلی از آن ها جارو و برس تهیه می‌شود(نعمتی، 1391).

تولید سورگوم در جهان و ایران

سورگوم در مناطق مختلف دنیا کشت می‌شود و در بسیاری از مناطق جهان به‌ عنوان گیاه علوفه ای جهت تامین خوراک دام و طیور استفاده می‌شود. بیشترین سطح زیر کشت سورگوم در قاره آسیا می‌باشد(امام، 1382).
میزان متوسط تولید کل سورگوم بین سال‌های 2009-2011 در حدود 59.2 میلیون تن می‌باشد که سهم کشورهای در حال‌ توسعه 48.2 میلیون تن و سهم کشورهای توسعه‌ یافته 11 میلیون تن است. سهم آسیا نیز از این مقدار تولید به‌ طور متوسط 9.6 میلیون تن است که کشورهای چین و هند بیشترین مقدار تولید راد ارند(فائو،2013). سورگوم در ایران نیز بیشتر در نواحی جنوبی کشور مانند خوزستان، بلوچستان، برای تولید علوفه و در مازندران و آذربایجان شرقی (شهرستان میانه) نیز از انواع جارویی آن برای تهیه جارو و دانه کشت می گردد.

در مناطق جنوبی کشور به علت گرمی هوا و کمی نزولات آسمانی و وجود زمین های کم قدرت و همچنین وجود تابستان های گرم و خشک و طولانی کاشت سورگوم بهترین نتیجه را می‌دهد. با این که محصول خوبی می‌توان از مناطق جنوبی و گرم کشور به دست آورد. متأسفانه تاکنون توجهی به کاشت آن در این مناطق نشده است (توکلی و همکاران، 1387).
آمار سطح زیر کشت سورگوم در ایران در سال زراعی 87 – 88 ، 7639 هکتار گزارش‌ شده است.

معرفی منطقه مورد مطالعه

شهرستان میانه در گوشه جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی قرار دارد. شهرستان‌های سراب، بستان‌آباد، هشترود حدود شمالی و غربی آن را می پوشاند. حدود جنوبی این شهرستان با قسمتی از جنوب استان اردبیل هم‌جوار است. شهرستان خلخال واقع در استان اردبیل نیز همسایه شرقی این شهرستان به شمار می رود. گوشه شمال غربی حدود شهرستان میانه از 82 کیلومتری جنوب شرقی تبریز شروع و به طول 80 کیلومتر به سمت جنوب و شرق کشیده می شود. مرکز شهر میانه در 138 کیلومتری جنوب شرقی تبریز قرار دارد(فرمانداری میانه، 1389).

این شهرستان دارای چهار بخش به نام های بخش مرکزی، بخش ترکمانچای، بخش کاغذ کنان و بخش کندوان هست. بخش مرکزی دارای هفت دهستان و بخش ترکمانچای دارای چهار دهستان و بخش کاغذ کنان و کندوان هر یک دارای سه دهستان هست. بدین ترتیب مجموع دهستان‌های شهرستان میانه به 17 می‌رسد که درمجموع 54477 کیلومترمربع مساحت دارند. شهرستان میانه دارای 403 آبادی است که 50 آبادی خالی از سکنه می‌باشد(فرمانداری شهرستان میانه، 1389).

اهمیت کشت سورگوم جارویی در منطقه میانه

سورگوم جاروئی یک گیاه یک‌ ساله زراعی تابستانه است و به لحاظ داشتن ساقه‌های محکم و چوبی جزو سورگوم های مناسب برای تغذیه دام به شمار نمی آید.
محور پانیکول سورگوم جاروئی بسیار کوتاه، ولی انشعابات آن بسیار بلند است . دانه‌های سورگوم جارویی در انتهای انشعابات راست طویل به وجود می‌آیند.

این مو‌های زبر و سفت در هنگام برداشت و طی خشک‌ کردن، به هم‌ بسته شده به‌ این‌ علت آن را برای تهیه جارو و برس مورد استفاده قرار می دهند. با توجه به سازگار بودن منطقه و داشتن هوای نسبتاً خشک و گرمای بالا استعداد کاشت این محصول را در این شهرستان مهیا نموده است و یکی از محصولات مهم و استراتژیک منطقه به‌ حساب می‌آید.

و در بعضی از سال ها با توجه به اینکه قیمت فروش پائین هست کشاورزان رغبت زیادی نسبت به کشت نشان نمی دهند. با کشت این محصول علاوه بر کشاورزان، تعدادی از مردم این منطقه نیز با فرآورده های آن به‌صورت جارو امرار معاش می نمایند. و چون این کشت برای کشاورزان صرفه اقتصادی دارد بنابراین نمی‌توان زارعین را از این کشت منصرف کرد.

کشاورزان هدف اصلی از کشت این گیاه زراعی را دو منظوره بودن آن می‌نامند
اولاً به لحاظ تهیه جاروی سنتی که مصرف قابل‌توجهی در کشور دارد.
دوماً چون بذر سورگوم جاروئی ازنظر مواد غذایی غنی است لذا از آن‌ جهت تهیه دانه برای مصرف طیور و همچنین تغذیه گاو و گاومیش و… استفاده می شود.
سهم عمده سطح زیر کشت و تولید این محصول در استان به شهرستان میانه تعلق دارد که اغلب در تناوب با یونجه، برنج، گندم، جو و گوجه‌ فرنگی و یا به‌ صورت متوالی کشت می گردد.

روستاهایی که در آنها کشت سورگوم جاروئی انجام می شود

حسن‌آباد (گلنگدر)، آچاچی، سبز، ارباط، گلبوس، کلوچه خالصه، گرده لاین، قویجاق، قره آور، کهریز، شیخدرآباد، طغای، قره بلاغ کله بوز، نیک آبادچای، اسلام آباد، حصار، امیرآباد و کفشن های پائین و بالا، هول، قزل تیره ،شوررار و غیره می باشد.

سؤال های تحقیق

1. سهم تولید کنندگان از قیمت نهایی سورگوم چقدر است؟
2. مهم‌ترین هزینه های بازاریابی محصول سورگوم در منطقه مورد مطالعه چقدر است؟

هدف اصلی

بررسی مسائل بازاریابی محصول سورگوم در شهرستان میانه و محاسبه انواع شاخص های رایج در مورد بازاریابی

فرضیه ها

1. حاشیه خرده‌ فروشی بیشتر از حاشیه عمده‌ فروشی است.
2. امکان بهبود در کارایی سیستم کنونی بازاریابی وجود دارد.

فهرست مطالب

چکیده ۱
فصل اول- کلیات ۲
۱-۱- مقدمه ۳
۱-۲- بیان مسئله ۳
۱-۳- ضرورت و اهمیت موضوع ۵
۱-۴- معرفی محصول مورد مطالعه ۷
۱-۵- اهمیت اقتصادی سورگوم ۸
۱-۶- طبقه بندی زراعی سورگوم ۸
۱-۶-۱ سورگوم های دانه ای ۹
۱-۶-۲- سورگوم علوفه ای ۹
۱-۶-۳- ذرت خوشه ای علفی یا چمنی ۱۰
۱-۶-۴- سورگوم شیرین یا قندی ۱۰
۱-۶-۵- سورگوم جارویی ۱۰
۱-۷- تولید سورگوم در جهان و ایران ۱۰
۱-۸- معرفی منطقه مورد مطالعه ۱۱
۱-۸-۱- اهمیت کشت سورگوم جارویی در منطقه میانه ۱۲
۱-۸-۲- کشاورزان هدف اصلی از کشت این گیاه زراعی را دو منظوره بودن آن می نامند ۱۲
۱-۸-۲-۱- روستاهایی که در آنها کشت سورگوم جاروئی انجام می شود ۱۳
۱-۹- سوال(های) تحقیق ۱۳
۱-۱۰- فرضیه( ها) ۱۳
۱-۱۱- مطالبی که در فصل های آتی به آنها اشاره خواهد شد ۱۳
فصل دوم – مبانی نظری و پیشینه تحقیق ۱۴
۲-۲- معرفی واژگان و مفاهیم پرکاربرد در این پژوهش ۱۵
۲-۱- مقدمه ۱۵
۲-۲-۱- بازار ۱۵
۲-۲-۲- انواع بازار محصولات کشاورزی ۱۵
۲-۲-۳- تعریف بازار ۱۶
۲-۲-۴- مفهوم بازاریابی محصولات کشاورزی ۱۷
۲-۲-۵- اهمیت بازاریابی محصولات کشاورزی ۱۷
۲-۲-۵- مفهوم بازاریابی ۱۷
۲-۲-۶- عوامل بازار یابی ۱۸
۲-۲-۷- ضرورت نظام بازاریابی کارا ۱۸
۲-۲-۸- ابعاد بازاریابی ۱۹
۲-۲-۹- مشکلات بازار داخلی محصولات کشاورزی ۱۹
۲-۲-۱۰-۱- حاشیه بازاریابی ۲۰
۲-۲-۱۰- شاخص های بازاریابی ۲۰
۲-۲-۱۰-۲- تعیین حاشیه بازاریابی ۲۰
۲-۲-۱۰-۳ ضریب هزینه بازاریابی ۲۱
۲-۲-۱۰-۴- سهم عوامل بازاریابی ۲۱
۲-۲-۱۰-۵- سود خالص بازاریابی ۲۱
۲-۲-۱۰-۶- کارایی بازار ۲۲
۲-۳- پیشینه تحقیق ۲۳
۲-۳-۱- مطالعات خارجی ۲۳
۲-۳-۲- مطالعات داخلی ۲۴
فصل سوم – روش تحقیق ۲۶
۳-۱- مقدمه ۲۷
۳-۲- مدل های حاشیه بازاریابی ۲۷
۳-۲-۱- الگوی اضافه بها(Mark-up Model) 27
۳-۲-۲- الگوی حاشیه نسبی(Relative Model) 28
۳-۲-۳- الگوی هزینه بازاریابی (Marketing cost Model) 28
۳-۲-۴-الگوی انتظارات عقلایی (Rational Expectation Model) 28
۳-۳- ضریب هزینه بازاریابی ۲۹
۳-۴- روش جمع آوری اطلاعات ۲۹
۳-۵- جامعه آماری ۳۰
۳-۶- متغیرهای مورد استفاده جهت سنجش حاشیه بازاریابی و عوامل موثر بر آن ۳۰
۳-۷- تعیین حجم نمونه ۳۰
فصل چهارم – تجزیه و تحلیل داده ها ۳۲
۴-۱- مقدمه ۳۳
۴-۲- توصیف آماری داده ها ۳۳
۴-۳- تحلیل های استنباطی ۴۰
۴-۳-۱- خدمات بازاریابی سورگوم جارویی درشهرستان میانه ۴۱
۴-۳-۱-۱- برداشت محصول ۴۱
۴-۳-۱-۲- بسته بندی و انبارداری سورگوم جارویی ۴۱
۴-۳-۱-۳-حمل ونقل و بازاررسانی ۴۱
۴-۳-۲- مسیرهای عمده بازاریابی سورگوم جارویی در شهرستان میانه ۴۱
۴-۳-۳- سهم مسیر ها از مقدار فروش محصول ۴۲
۴-۳-۴- قیمت، هزینه و سود خالص عوامل بازاریابی ۴۳
۵-۳-۴-تخمین تابع حاشیه بازاریابی براساس الگوی مارک آپ و حاشیه نسبی ۴۵
۴-۳-۵- حاشیه ها، هزینه کل و سهم عوامل بازاریابی در مسیر های بازاررسانی ۴۶
۴-۳-۶- کارایی بازاریابی محصول سورگوم جارویی ۴۸
۴-۴- خلاصه فصل ۵۱
فصل پنجم – بحث، نتیجه گیری و پیشنهاد ۵۲
۵-۱- مقدمه ۵۳
۵-۲- جمع بندی و نتیجه گیری ۵۳
۵-۳- پیشنهاد ها ۵۴
۵-۴- پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده ۵۵
۵-۶- محدودیت های پژوهش ۵۵
منابع ۵۶
پیوست (الف) – پرسشنامه ۵۸
پیوست( ب) – خروجی های رایانه ای ۶۷
چکیده انگلیسی ۷۱